Επαίνετος

Ο Επαίνετος ήταν συγγραφέας της ελληνορωμαϊκής εποχής· έγραψε βιβλία μαγειρικής και γαστρονομίας.

Ο Αθήναιος ο Ναυκρατίτης, που τον μνημονεύει αρκετές φορές, αναφέρει τα έργα του Περί ιχθύων και Οψαρτυτικός.[1][2] Το δεύτερο ήταν ένας οδηγός μαγειρικής, από τον οποίον σώζεται ακέραια (στο 14^o βιβλίο των Δειπνοσοφιστών) η συνταγή για ένα πλούσιο έδεσμα  που λεγόταν μύμα: Φτιαχνόταν με ψιλοκομμένα κομματάκια κρέατος ανακατεμένα με τα εντόσθια και το αίμα του ζώου, στα οποία προστίθεντο ξύδι, βότανα και καρυκεύματα, τσιγαρισμένο κρεμμύδι και ψημένο τυρί, μέλι και ξινοί κόκκοι ροδιού.[3]

---

1. Οψαρτυτική: η μαγειρική τέχνη (Οψαρτύω < όψον (το) [κρέας, έδεσμα] + αρτύω [κατασκευάζω με τέχνη]).
2. W. Smith,  A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1867), "Epaenetus"Τόμος II,  σελ. 21.
3. Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, XIV, 662d. Perseus (Ath., 14.82)

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---

Επιγένης ο Σικυώνιος

Ο Επιγένης ο Σικυώνιος υπήρξε, σύμφωνα με την Σούδα,[1] ο παλαιότερος "τραγωδιοποιός" -  αρχαιότερος ακόμη και από τον Θέσπη (Θέσπις) που κατά κανόνα αναφέρεται ως ο εφευρέτης της τραγωδίας (6ος π.Χ. αί.).

Μπορούμε να φανταστούμε ότι ο Επιγένης ήταν από τους πρωτοπόρους εκείνους ποιητές που τόλμησαν να εισαγάγουν στους διθυράμβους που ψαλλόταν προς τιμήν του Διονύσου,  μύθους και ιστορίες και για άλλα μυθολογικά πρόσωπα. Οι καινοτομίες αυτές σίγουρα ξένισαν αρχικά τους θεατές της εποχής και αντέδρασαν. Τότε ίσως να ακούσθηκε για πρώτη φορά η φράση Οὐδὲν πρὸς τὸν Διόνυσον [Αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τον Διόνυσο], που έμελλε να καταστεί παροιμιώδης (λεγόταν όταν κάποιος μιλούσε εκτός θέματος, όπως αναφέρει ο παροιμιογράφος Ζηνόβιος αντλώντας από παλαιότερες πηγές).[2] Η Σούδα προσθέτει ότι αυτό έγινε, όταν ο Επιγένης ο Σικυώνιος παρουσίασε μια τραγωδία προς τιμήν του Διονύσου με αρκετούς νεωτερισμούς.[3]

Από το έργο του Επιγένους δεν σώθηκε κανένα απόσπασμα. Παλαιότερα ορισμένοι τον είχαν ταυτίσει με τον συνονόματο του Επιγένη, τον ποιητή της μέσης κωμωδίας.[4]

---

1. Λεξικό Σουίδα, λήμμα: "Θέσπις".
2. Ζηνόβιος, Επιτομή των κατά (Λουκίλλου) Ταρραίου και Διδύμου παροιμιών συντεθείσα κατά στοιχείον, λήμμα "Οὐδὲν πρὸς τὸν Διόνυσον". (Ζηνόβιος: Επιτομή παροιμιών - 5.40)
3. Λεξικό Σουίδα, λήμμα: "Οὐδὲν πρὸς τὸν Διόνυσον"· 
    [Ἐπιγένους του Σικυωνίου τραγῳδίαν εἰς τὸν Διόνυσον ποιήσαντος ἐπφώνησαν τινὲς τοῦτο· ὅθεν ἡ παροιμία].
4. W. Smith, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology (1867), "Epigenes οf Sicyon",  τόμος II, σελ. 36.

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---

Επιγένης, ο μαθητής του Σωκράτη

Ο Επιγένης, ο γιος του Αντιφώντος από τον δήμο της Κηφισιάς,[1] ήταν ένας από τους αναφερόμενους στους πλατωνικούς διαλόγους μαθητές του Σωκράτους· ένας απ' αυτούς που του παραστάθηκαν στις τελευταίες στιγμές του.[2]

Τον μνημονεύει επίσης και ο Ξενοφών, ο οποίος στα Απομνημονεύματα του γράφει ότι ο Σωκράτης παρατηρώντας κάποτε τον αγύμναστο Επιγένη, ανέπτυξε στους μαθητές του τις αρετές της γυμναστικής και την αναγκαιότητα της επίπονης άσκησης για να παραμένει το σώμα υγιές και ρωμαλέο.[3]
 

---

1. Πλάτων, Απολογία Σωκράτους, 33e.
2. Πλάτων, Φαίδων.
3. Ξενοφών, Απομνημονεύματα, Γ', κεφ. 12. 

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---

Επιγένης ο Βυζάντιος

Ο Επιγένης ο Βυζάντιος ήταν αστρολόγος και μαθηματικός του 2ου π.Χ. αιώνα.

Μαθήτευσε κοντά στους Χαλδαίους αστρολόγους και έγραψε ένα βιβλίο γι' αυτούς με τίτλο Περί των Χαλδαϊκών μαθηματικών.[1] Ανέφερε σ' αυτό ότι οι Χαλδαίοι διατηρούσαν πινακίδες με αστρονομικά αρχεία για μια περίοδο τουλάχιστον 720 χρόνων πριν την εποχή του. Ελάχιστα αποσπάσματα του έργου του σώθηκαν από τον Σενέκα τον νεότερο και τον Πλίνιο τον πρεσβύτερο.[2] Τον χρησιμοποίησε επίσης και ο Ποσειδώνιος.[3]

---

1. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Π. Δρανδάκη.
2. W. Smith, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology (1867), "Epigenes of Byzantium", τόμος II, σελ. 36.
3. P. Kroh, Λεξικό αρχαίων συγγραφέων, U.S.P., 1996.

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---

Επιγένης ο Αθηναίος

Ο Επιγένης ο Αθηναίος ήταν ποιητής της μέσης κωμωδίας.[1]

Σώθηκαν οι τίτλοι κάποιων έργων του (Αργυρίου αφανισμός, Βακχεία, Ηρωίνη, Μνημάτιον, Ποντικός) και ελάχιστα αποσπάσματα από τον Πολυδεύκη και (κυρίως) από τον Αθήναιο.[2]

---

1. W. Smith, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology (1867), "Epigenes of Athens", τόμος II, σελ. 36.
2. A. Meineke, Fragmenta comicorum graecorum (1857), "Epigenes", vol. III, σελ. 537-540. Internet archive 

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---

Επιγένης ο γραμματικός

Ο Επιγένης ήταν γραμματικός πιθανόν του 4ου π.Χ. αιώνα.

Έγραψε, σύμφωνα με τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα, μια πραγματεία για την ορφική ποίηση στην οποίαν υποστήριζε ότι τα λεγόμενα Ορφικά ποιήματα ήταν στην πραγματικότητα γραμμένα από Πυθαγόρειους φιλοσόφους και ποιητές.[1] Έτσι, απέδιδε στον Κέρκωπα τον Πυθαγόρειο την "Εἰς Ἅιδου κατάβασιν" και τον "Ἱερὸν λόγον" και στον επίσης πυθαγόρειο Βροντίνο τον "Πέπλο" και τα "Φυσικά".

Ο Επιγένης μνημονεύεται ακόμη από τον Αθήναιο[2] και τον Αρποκρατίονα. Ο τελευταίος μάλιστα μεταφέρει τον ισχυρισμό του Καλλιμάχου σύμφωνα με τον οποίον και το φιλοσοφικό έργο Τριαγμός, που γενικά αποδιδόταν στον Ίωνα τον Χίο, ήταν έργο του Επιγένους.[3]

Ορισμένοι σύγχρονοι φιλόλογοι πάντως ταυτίζουν τον γραμματικό Επιγένη άλλοτε με τον Επιγένη τον μαθητή του Σωκράτους και άλλοτε με τον Επιγένη τον αστρολόγο από το Βυζάντιο.

---

1. Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, Στρωματείς, βιβλίο I,  xxi.e·
    [Ἐπιγένης δὲ ἐν τοῖς Περὶ τῆς εἰς Ὀρφέα ποιήσεως Κέρκωπος εἶναι λέγει τοῦ Πυθαγορείου τὴν Εἰς Ἅιδου κατάβασιν καὶ τὸν Ἱερὸν λόγον, τὸν δὲ Πέπλον καὶ τὰ Φυσικὰ Βροντίνου]. Remacle org
2. Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, XI, 486α·  
    [Ἐπιγένης μὲν οὖν ἀκούει τὸ ἄμφωτον ποτήριον…].  Perseus (Ath. 11.34)
3. Βαλέριος Αρποκρατίων, Λέξεις των δέκα ρητόρων, λήμμα "Ίων", εκδ. Κάκτος, 2004· 
     [… φιλόσοφόν τι σύγραμμα τὸν Τριαγμὸν ἐπιγραφόμενον, ὅπερ Καλλίμαχος ἀντιλέγεσθαί φησιν ὡς Ἐπιγένους]. Archive org

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---

Ευγάμμων ο Κυρηναίος

Ο Ευγάμμων ο Κυρηναίος ήταν επικός ποιητής του 6ου π.Χ. αιώνα. Ο Ευσέβιος τοποθετεί την ακμή του στην 53η Ολυμπιάδα, δηλαδή το 568-565 π.Χ.[1].

Αρχαίες πηγές του αποδίδουν το έπος Τηλεγόνεια, το νεότερο και πιο ευφάνταστο ποίημα του επικού κύκλου, το οποίο έχει ολοκληρωτικά χαθεί[2]. Γνωρίζουμε όμως το ακριβές του περιεχόμενο από τη "Χρηστομάθεια" του Πρόκλου, ένα κείμενο της ελληνορωμαϊκής εποχής αποσπάσματα του οποίου περιέχονται σε βυζαντινό χειρόγραφο του 10ου αιώνα (τον περίφημο κώδικα Venetus A) που "φυλάσσεται" σήμερα στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας.

Στην Τηλεγόνεια ο Οδυσσέας μετά τη μνηστηροφονία έφευγε στην Ήπειρο, παντρευόταν τη βασίλισσα των Θεσπρωτών Καλλιδίκη, έκανε μαζί της ένα γιο (τον Πολυποίτη) και πολεμούσε ενάντια στους Βρύγους. Αργότερα, όταν επέστρεφε στην Ιθάκη σκοτωνόταν κατά λάθος από τον Τηλέγονο, τον γιο που είχε κάνει με την Κίρκη και είχε φθάσει στο νησί αναζητώντας τον.

Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς υποστήριζε ότι ο Ευγάμμων έγραψε την Τηλεγόνεια αντιγράφοντας το "περί Θεσπρωτών βιβλίο" του ποιητή Μουσαίου[3]. Ο Μουσαίος ήταν βέβαια ένα μυθικό πρόσωπο, αλλά η ύπαρξη ενός πολύ παλαιού έπους (αγνώστου συγγραφέα) με τίτλο Θεσπρωτίς μνημονεύεται και από τον Παυσανία[4]. Το έπος αυτό εικάζεται ότι χρησιμοποίησε ο Ευγάμμων για να συνθέσει τη δική του Τηλεγονεία. Αν η υπόθεση είναι σωστή, τότε, όπως παρατηρεί ο Φ. Μοντανάρι, έχουμε εδώ το συγκεκριμένο παράδειγμα ενός κύκλιου έπους που βασίζεται σε πηγές πολύ αρχαιότερες των ομηρικών επών[5].

---

Σημειώσεις

1. Α. Λέσκυ, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, σελ. 138, εκδ. Κυριακίδη, 2011.
•  W. Smith, A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1873), "Eugamon".
2. M. West, Greek Epic Fragments: From the Seventh to the Fifth Centuries BC., "Telegony", σελ. 164-171, Loeb Classical Library, Harvard University Press, 2003.
3. Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, Στρωματείς, 6.25.1· [αὐτοτελῶς γὰρ (οἱ Ἐλληνες) τὰ ἑτέρων ὑφελόμενοι ὡς ἴδια ἐξήνεγκαν, καθάπερ Εὐγάμμων ὁ Κυρηναῖος ἐκ Μουσαίου τὸ περὶ Θεσπρωτῶν βιβλίον ὁλόκληρον].
4. Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις, "Αρκαδικά", 12.5.
5. F. Montanari, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, σελ. 111, USP, 2010.

---

Ευγέων ο Σάμιος

Ο Ευγέων[1] ήταν ένας από τους αρχαιότερους Έλληνες λογογράφους. Σύμφωνα με τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα έζησε προ του Πελοποννησιακού πολέμου, πιθανότατα τον 5^ο π.Χ. αιώνα.[2]

Έγραψε ένα έργο με τίτλο Ὥροι Σαμίων στο οποίο αφηγείτο την ιστορία και τους μύθους της νήσου Σάμου. Σώθηκαν τρία μόνον αποσπάσματα.[3] Σ' ένα απ' αυτά ο Ευγέων έγραφε πως ζούσαν κάποτε στη Σάμο πελώρια άγρια θηρία που όταν βρυχιόνταν σκιζότανε η γης.

Το έργο του Ευγέωνος αναφέρεται επίσης από τους Αριστοτέλη και Θουκυδίδη.[4]

---

1. Αναφέρεται και ως Ευγαίων ή Ευάγων.
2. Διονύσιος Αλικαρνασσέυς, Περί του Θουκυδίδου, κεφ. 5·  
   [ἀρχαῖοι μὲν οὖν συγγραφεῖς πολλοὶ καὶ κατὰ πολλοὺς τόπους ἐγένοντο πρὸ τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου: ἐν οἷς ἐστιν Εὐγέων τε ὁ Σάμιος ].
3. K. Müller, Fragmenta Historicorum Graecorum (Αποσπάσματα Ελλήνων Ιστορικών), τόμος β΄, σελ. 16, Eugeon Samius.
4. Brill’s New Pauly, Evagon.

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---

Εύδημος ο Πάριος, Εύδημος ο Νάξιος και Εύμηλος

Ο καταγόμενος από την Πάρο Εύδημος ήταν λογογράφος της προ του Πελοποννησιακού πολέμου εποχής σύμφωνα με μαρτυρία του Διονυσίου του Αλικαρνασσέως.[1] Δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο για τη ζωή ή το έργο του το οποίο έχει ολοσχερώς χαθεί. [2]

Εικάζεται ότι ο Εύδημος ο Πάριος, ο Εύδημος ο Νάξιος (που κατά τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα ήταν λογοκλόπος και αντιγραφέας του Μελησαγόρα) και ό Εύμηλος (ο ιστοριογράφος
που μετέγραψε σε πεζό λόγο τα έπη του Ησιόδου) ήταν στην πραγματικότητα το ίδιο πρόσωπο.[3] Ο Κλήμης πάντως τους αναφέρει ξεχωριστά.[4]

---

1. Διονύσιος Αλικαρνασσέυς, Περί του Θουκυδίδου ..., κεφ. 5·  
    [ἀρχαῖοι μὲν οὖν συγγραφεῖς πολλοὶ καὶ κατὰ πολλοὺς τόπους ἐγένοντο πρὸ τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου: ἐν οἷς ἐστιν [...] καὶ Εὔδημος ὁ Πάριος καὶ ...]
2. Müller, Fragmenta Ηistoricorum Graecorum (Αποσπάσματα Ελλήνων Ιστορικών), τόμος β΄, σελ. 20, Eudemus Parius.
3. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Π. Δρανδάκη.
4. Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, Στρωματείς, Βιβλίον 6ον·
     [τὰ δὲ Ἡσιόδου μετήλλαξαν εἰς πεζὸν λόγον καὶ ὡς ἴδια ἐξήνεγκαν Εὔμηλός τε καὶ Ἀκουσίλαος οἱ ἱστοριογράφοι. Μελησαγόρου γὰρ ἔκλεψαν Γοργίας ὁ Λεοντῖνος καὶ Εὔδημος ὁ Νάξιος οἱ ἱστορικοὶ καὶ ἐπὶ τούτοις ὁ Προκοννήσιος Βίων, ὅς καὶ τὰ Κάδμου τοῦ παλαιοῦ μετέγραψεν κεφαλαιούμενος, Ἀμφίλοχός τε καὶ Ἀριστοκλῆς καὶ Λεάνδριος καὶ Ἀναξιμένης καὶ Ἑλλανικός καὶ Ἑκαταῖος καὶ Ἀνδροτών καὶ Φιλόχορος].

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---

Ευθυμένης ο Μασσαλιώτης

Ο καταγόμενος από την Μασσαλία Ευθυμένης υπήρξε θαλασσοπόρος, εξερευνητής και γεωγράφος του 6ου ή 5ου π.Χ. αιώνα. Κάποιοι μελετητές ωστόσο τον θεωρούν νεώτερο και τον τοποθετούν στον 4ο π.Χ. αιώνα, στην εποχή περίπου που έζησε και ο επίσης θαλασσοπόρος συμπατριώτης του Πυθέας.

Ο Ευθυμένης ήταν ο δεύτερος γνωστός Έλληνας (μετά τον Κωλαίο τον Σάμιο) που πέρασε τις Ηράκλειες Στήλες και ανοίχτηκε στην Έξω Θάλασσα. Εξερεύνησε τις ακτές της βορειοδυτικής Αφρικής φθάνοντας μέχρι τις εκβολές ενός μεγάλου ποταμού, ίσως του Νίγηρα ή, πιθανότερα, του Σενεγάλη. Περιέγραψε το ταξίδι αυτό σ' ένα βιβλίο με τίτλο Περίπλους (όπως μας πληροφορεί ο γεωγράφος Μαρκιανός)[1] από το οποίο σώθηκε ένα μόνο απόσπασμα (που αναφέρεται,  περίπου με τα ίδια λόγια, από τον φιλόσοφο Σενέκα[2] και τον Ψευδο-Πλούταρχο[3]).

Σύμφωνα με το απόσπασμα αυτό, ο Ευθυμένης ισχυριζόταν ότι ο Νείλος πηγάζει από τον Ατλαντικό ωκεανό και ότι οι πλημμύρες του οφείλονται στην δύναμη των ετήσιων ανέμων που σπρώχνουν με ορμή τα νερά του ωκεανού μέσα στο ποτάμι. Φαίνεται πως στήριξε την πεποίθησή του αυτή στην παρατήρηση ότι και στον Σενεγάλη υπήρχαν κροκόδειλοι και ιπποπόταμοι (ζώα χαρακτηριστικά του Νείλου) και στο ότι στο σημείο εκείνο τα νερά της θάλασσας ήταν γλυκά (επειδή, όπως ξέρουμε σήμερα, το ρεύμα του Σενεγάλη εισχωρεί βαθειά μέσα στον ωκεανό). Η αντίληψη ότι ο Νείλος πηγάζει από τον ωκεανό και αφού διασχίσει ολόκληρη την Αφρική χύνεται στην Μεσόγειο, όσο παράδοξη και αν φαντάζει σήμερα, ήταν απολύτως συμβατή με τι γνώσεις και κυρίως τους μύθους της εποχής του Ευθυμένη.

Ο Ευθυμένης ο Μασσαλιώτης μνημονεύεται επίσης από τον Αθήναιο,[4] τον Ιωάννη τον Λυδό[5]  και τον Αίλιο Αριστείδη (που επικαλείται παλαιότερη μαρτυρία του Εφόρου). Αντιθέτως, ο αναφερόμενος από τον Κλήμη τον Αλεξανδρρέα Ευθυμένης ως συγγραφέας κάποιου Χρονικού εικάζεται πως δεν ήταν ο θαλασσοπόρος Μασσαλιώτης, αλλά κάποιος άλλος συνονόματος του.[6]

---

  Σημειώσεις

1. Μαρκιανός Ηρακλεώτης του Πόντου, Περίπλους της εντός θαλάσσης (επιτομή γραμμένη από τον Μένιππο τον Περγαμηνό), στο Geographi Graeci Minores, τόμος α', σελ. 566.
2. Σενέκας ο Νεώτερος, Naturalium Quaestionum (Φυσικά Προβλήματα), Βιβλίο IV, 2.22 (γαλλιστί).
3. Πλούταρχος, Περί των αρεσκόντων φιλοσόφοις φυσικών δογμάτων, Βιβλίον δ΄, Περὶ Νείλου ἀναβάσεως·
    [Θαλῆς τοὺς ἐτησίας ἀνέμους οἴεται πνέοντας τῇ Αἰγύπτῳ ἀντιπροσώπους ἐπαίρειν τοῦ Νείλου τὸν ὄγκον διὰ τὸ τὰς ἐκροὰς αὐτοῦ τῇ παροιδήσει τοῦ ἀντιπαρήκοντος πελάγους ἀνακόπτεσθαι.
Εὐθυμένης ὁ Μασσαλιώτης ἐκ τοῦ Ὠκεανοῦ καὶ τῆς ἔξω θαλάσσης γλυκείας κατ´ αὐτὸν οὔσης νομίζει πληροῦσθαι τὸν ποταμόν. Ἀναξαγόρας ἐκ τῆς χιόνος τῆς ἐν τῇ Αἰθιοπίᾳ, τηκομένης μὲν ἐν τῷ θέρει ψυχομένης δὲ τῷ χειμῶνι].
4. Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, Βιβλίον 2, 90 (αγγλιστί).
5. Συμπεριλαμβάνεται στο Fragmenta historicorum graecorum, κεφ. Euthemenes.
6. Emmanuel Davin, Euthymènes le Massaliote: second grand navigateur provençal, Bulletin de l'Association Guillaume Budé, n°2, juin 1955. σελ. 25.

(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)

---