Η Χρηστομάθεια[1] [Χρηστομαθείας γραμματικῆς Ἐκλογαί] φαίνεται πως ήταν ένα εγχειρίδιο λογοτεχνίας γραμμένο από κάποιον Πρόκλο -που μερικοί ταυτίζουν με τον Πρόκλο τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο του 5ου μ.Χ. αιώνα και κάποιοι άλλοι με τον Ευτύχιο Πρόκλο, γραμματικό του 2ου μ.Χ. αιώνα. Το έργο πλέον έχει χαθεί,[2] σώζεται όμως μια σύντομη επιτομή του στην Βιβλιοθήκη του Φωτίου (9ος μ.Χ. αι.)[3] καθώς και κάποια αποσπάσματα σε βυζαντινά χειρόγραφα.[4]
Σύμφωνα με τον Φώτιο, ο Πρόκλος άνοιγε την Χρηστομάθεια αναφέροντας τις διαφορές και τις ομοιότητες μεταξύ πρόζας και ποίησης και συνέχιζε με μια περισσότερο διεξοδική παρουσίαση των επιμέρους ποιητικών ειδών.
Για τον Επικό κύκλο έλεγε ότι περιελάμβανε όλες τις διηγήσεις από την μυθολογική ένωση του Ουρανού και της Γης (από τη οποία γεννήθηκαν οι Εκατόγχειρες και οι Κύκλωπες) μέχρι τον επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη και την μετέπειτα κατά λάθος δολοφονία του από τον γιό του Τηλέγονο -δολοφονία που σηματοδοτεί και το τέλος της μυθικής και ηρωικής εποχής.
Την απαρχή του έπους την ανήγε στην ιέρεια του Απόλλωνος και προφήτισσα Φημονόη, η οποία συνήθιζε να δίνει τους χρησμούς της σε δακτυλικό εξάμετρο, ενώ ως σημαντικότερους εποποιούς μνημόνευε τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Πανύασι, τον Πείσανδρο, και τον Αντίμαχο.[5]
Στην συνέχεια αναφερόταν στην ελεγεία και στον ίαμβο,[6] καθώς και στις διάφορες κατηγορίες της μελικής ποίησης· μνημόνευε επίσης τους κύριους εκπροσώπους του κάθε ποιητικού είδους.
Η επιτομή του Φωτίου
 |
| Δελφική Σίβυλλα Τοιχογραφία του Μιχαήλ Άγγελου στην Καπέλα Σιξτίνα |
Την απαρχή του έπους την ανήγε στην ιέρεια του Απόλλωνος και προφήτισσα Φημονόη, η οποία συνήθιζε να δίνει τους χρησμούς της σε δακτυλικό εξάμετρο, ενώ ως σημαντικότερους εποποιούς μνημόνευε τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Πανύασι, τον Πείσανδρο, και τον Αντίμαχο.[5]
Στην συνέχεια αναφερόταν στην ελεγεία και στον ίαμβο,[6] καθώς και στις διάφορες κατηγορίες της μελικής ποίησης· μνημόνευε επίσης τους κύριους εκπροσώπους του κάθε ποιητικού είδους.
Τα περιεχόμενα των χαμένων επών του Τρωικού κύκλου
Η Χρηστομάθεια του Πρόκλου είναι το μοναδικό έργο της αρχαιότητας που μας δίνει, περιληπτικά έστω, το περιεχόμενο των χαμένων επών του Τρωικού Κύκλου. Εκτός από την επιτομή του Φωτίου σώθηκαν και μερικά αποσπάσματα του έργου, τα οποία (με εξαίρεση το απόσπασμα που αναφέρεται στα Κύπρια Έπη), βρίσκονται όλα στον περίφημο κώδικα Venetus A της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης.[7]
