Ο Φιλόχορος ήταν Αθηναίος ιστορικός του 3ου π.Χ. αιώνα. Θεωρείται ο επιφανέστερος των ατθιδογράφων. Γνωρίζουμε τους τίτλους 23 συγγραμμάτων του, από τα οποία σώθηκε ένας σημαντικός αριθμός αποσπασμάτων.
Σύμφωνα με τη Σούδα ο Φιλόχορος ήταν μάντης και ιεροσκόπος. Ο πατέρας του λεγόταν Κύκνος και η σύζυγός του η Αρχεστράτη. Θανατώθηκε με εντολή του Αντίγονου Γονατά μετά την άλωση της Αθήνας (262 π.Χ.), επειδή κατηγορήθηκε ότι ήταν φίλα προσκείμενος στον Πτολεμαίο τον Β΄ (με τον οποίο ο Αντίγονος βρισκόταν σε διαρκή διαμάχη).[1]
Από το δεύτερο βιβλίο της Ατθίδος (όπως μας πληροφορεί ο Βυζαντινός χρονογράφος Γεώργιος Σύγκελλος)[3]προέρχεται μια άλλη, λιγότερο βάναυση και περισσότερο αληθοφανής, εκδοχή του μύθου του Θησέα και του Μινώταυρου, την οποία μνημονεύει και ο Πλούταρχος.[4] Σύμφωνα μ' αυτήν ο Λαβύρινθος ήταν η φυλακή στην οποία κρατιόταν τα παιδιά των Αθηναίων (που κάθε χρόνο ή Αθήνα έστελνε ως "φόρο" στην Μινωική Κρήτη) μέχρι να γίνουν οι ετήσιοι γυμνικοί αγώνες που ο Μίνωας είχε καθιερώσει προς τιμήν του δολοφονημένου στην Αττική γιου του Ανδρόγεω. Οι νικητές έπαιρναν ως έπαθλο τα παιδιά. Σε προηγούμενους αγώνες νικητής είχε αναδειχθεί ο σκληρόψυχος και βίαιος στρατηγός του Μίνωα ονόματι Ταύρος. Ο Μίνωας τον απεχθανόταν για τον χαρακτήρα του, αλλά και για κάποια φήμη που τον έφερε να σχετίζεται με την Πασιφάη. Όταν λοιπόν ο Θησέας του ζήτησε να παλέψει με τον Ταύρο, δέχθηκε με ευχαρίστηση. Παρούσα στον αγώνα ήταν και η Αριάδνη που θαμπώθηκε και σαγηνεύτηκε από την ομορφιά του Θησέα. Ο Θησέας κατατρόπωσε τον Ταύρο ντροπιάζοντας τον, και ο Μίνωας ευχαριστημένος απελευθέρωσε τα παιδιά των Αθηναίων και απάλλαξε την Αθήνα από την απεχθή ρήτρα.
• Επιτομή της ιδίας Ατθίδος. Η αρχική Ατθίδα των 17 βιβλίων ήταν ιδιαίτερα διεξοδική και έτσι ο Φιλόχορος αναγκάστηκε αργότερα να γράψει και μια επιτομή της. Επιτομή της Ατθίδος έγραψε επίσης και ο Ρωμαίος συγγραφέας Ασίνιος Πωλίων.[5]
• Προς την Δήμωνος Ατθίδα ή Προς Δήμωνα αντιγραφή, όπου ο Φιλόχορος επιχειρούσε να ανασκευάσει τα, κατ' αυτόν, λάθη του προγενεστέρου του ατθιδογράφου Δήμωνος.
• Περί των εν Αθήνησιν αρξάντων από Σωκρατίδου και μέχρι Απολλόδωρου. (Ο Σωκρατίδης ήταν άρχοντας το 374 π.Χ. και ο Απολλόδωρος το 319 π.Χ.)
• Ολυμπιάδες εν βιβλίοις β΄. Ο Φιλόχορος δεν χρησιμοποιούσε τις Ολυμπιάδες ως σημείο αναφοράς, αλλά τα ονόματα των διαδοχικών αρχόντων της Αθήνας. Πιθανώς να έγραψε το παραπάνω έργο επηρεασμένος από τον Τίμαιο τον Ταυρομενίτη (ο οποίος αντιπαραβάλλοντας τους καταλόγους των αρχόντων των διαφόρων ελληνικών πόλεων με τους καταλόγους των Ολυμπιονικών εισήγαγε για πρώτη φορά ένα πανελλήνιο σύστημα χρονολόγησης με βάση τις Ολυμπιάδες).
• Περί της τετραπόλεως. Πρόκειται για την Ιωνική Τετράπολη της Αττικής που απάρτιζαν οι πόλεις Οινόη, Μαραθών, Προβάλινθος και Τρικόρινθος.
• Επιγράμματα αττικά, μια συλλογή των επιγραφών της Αττικής.
• Ηπειρωτικά.
• Δηλιακά.
• Περί των Αθήνησιν αγώνων βιβλία ιζ΄.
• Περί εορτών.
• Περί ημερών (καταγραφή των ιερών ημερών της Αττικής).
• Περί θυσιών.
• Περί μαντικής, συλλογή παλαιότερων χρησμών και παρουσίαση των διαφόρων τεχνικών μαντείας.
(Το Περί συμβόλων που αναφέρει η Σούδα ως ξεχωριστό έργο ήταν πιθανότατα ένα κεφάλαιο του Περί μαντικής.)
• Περί καθαρμών.
• Περί μυστηρίων των Αθήνησι.
• Περί Αλκμάνος.
• Περί των Σοφοκλέους μύθων βιβλία ε΄.
• Περί Ευριπίδου· βιογραφία του Ευριπίδη και υπεράσπισή του ενάντια στις κατηγορίες που του προσάπτονταν.
• Συναγωγή ηρωίδων, ήτοι Πυθαγορείων γυναικών. Περιελάμβανε (μάλλον) τις βιογραφίες επιφανών Πυθαγόρειων γυναικών, όπως της Θεανούς και της Μελίσσας.
• Η προς Άλυτον επιστολή, όπου αναφερόταν θέματα λατρείας.
• Επιτομή της Διονυσίου πραγματείας περί ιερών. (Δεν είναι γνωστό ποιος ήταν αυτός ο Διονύσιος)
• Σαλαμίνος κτίσις.
Σώθηκαν πάνω από διακόσια αποσπάσματα, τα περισσότερα από την Ατθίδα.[6]
2. W. Smith, A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1859), "Philochorus", τόμος III, σελ. 299.
3. Γεώργιος Σύγκελλος, Εκλογή χρονογραφίας, σελ. 309.
4. Πλούταρχος, Βίοι παράλληλοι, Θησεύς, 16.1, 19.2, 19.3.
5. Λεξικόν Σουίδα, λήμμα: "Πωλίων ο Ασίνιος".
6. K. Müller, Fragmenta historicorum Grecorum (Αποσπάσματα Ελλήνων ιστορικών), "Philochori Fragmenta", τόμος I, σελ. 384-417.
• Atthis fragments (αποσπάσματα από την Ατθίδα σε αγγλική μετάφραση).
Σύμφωνα με τη Σούδα ο Φιλόχορος ήταν μάντης και ιεροσκόπος. Ο πατέρας του λεγόταν Κύκνος και η σύζυγός του η Αρχεστράτη. Θανατώθηκε με εντολή του Αντίγονου Γονατά μετά την άλωση της Αθήνας (262 π.Χ.), επειδή κατηγορήθηκε ότι ήταν φίλα προσκείμενος στον Πτολεμαίο τον Β΄ (με τον οποίο ο Αντίγονος βρισκόταν σε διαρκή διαμάχη).[1]
"Ατθίς"
Η Ατθίς (ή Ατθίδες ή Ιστορίαι) ήταν το σημαντικότερο και εκτενέστερο έργο του. Αποτελούνταν από 17 βιβλία. Στα δύο πρώτα ο Φιλόχορος αναφερόταν στους μυθικούς χρόνους της Αττικής και έδινε μια λεπτομερή περιγραφή των λατρευτικών εθίμων και τελετών. Στα επόμενα τέσσερα περιέγραφε τα ιστορικά γεγονότα που συνέβηκαν πριν την εποχή του και στα τελευταία ένδεκα εξιστορούσε τα γεγονότα της δικής του εποχής. Η αφήγησή του σταματούσε στο 261 π.Χ. Τα πρώτα έξι βιβλία μάλλον γράφτηκαν πολύ νωρίτερα από τα υπόλοιπα και αποτελούσαν αρχικά ένα ξεχωριστό έργο.[2]Από το δεύτερο βιβλίο της Ατθίδος (όπως μας πληροφορεί ο Βυζαντινός χρονογράφος Γεώργιος Σύγκελλος)[3]προέρχεται μια άλλη, λιγότερο βάναυση και περισσότερο αληθοφανής, εκδοχή του μύθου του Θησέα και του Μινώταυρου, την οποία μνημονεύει και ο Πλούταρχος.[4] Σύμφωνα μ' αυτήν ο Λαβύρινθος ήταν η φυλακή στην οποία κρατιόταν τα παιδιά των Αθηναίων (που κάθε χρόνο ή Αθήνα έστελνε ως "φόρο" στην Μινωική Κρήτη) μέχρι να γίνουν οι ετήσιοι γυμνικοί αγώνες που ο Μίνωας είχε καθιερώσει προς τιμήν του δολοφονημένου στην Αττική γιου του Ανδρόγεω. Οι νικητές έπαιρναν ως έπαθλο τα παιδιά. Σε προηγούμενους αγώνες νικητής είχε αναδειχθεί ο σκληρόψυχος και βίαιος στρατηγός του Μίνωα ονόματι Ταύρος. Ο Μίνωας τον απεχθανόταν για τον χαρακτήρα του, αλλά και για κάποια φήμη που τον έφερε να σχετίζεται με την Πασιφάη. Όταν λοιπόν ο Θησέας του ζήτησε να παλέψει με τον Ταύρο, δέχθηκε με ευχαρίστηση. Παρούσα στον αγώνα ήταν και η Αριάδνη που θαμπώθηκε και σαγηνεύτηκε από την ομορφιά του Θησέα. Ο Θησέας κατατρόπωσε τον Ταύρο ντροπιάζοντας τον, και ο Μίνωας ευχαριστημένος απελευθέρωσε τα παιδιά των Αθηναίων και απάλλαξε την Αθήνα από την απεχθή ρήτρα.
Τα άλλα έργα του Φιλόχορου
(Τα περισσότερα από αυτά αναφέρονται από τη Σούδα)• Επιτομή της ιδίας Ατθίδος. Η αρχική Ατθίδα των 17 βιβλίων ήταν ιδιαίτερα διεξοδική και έτσι ο Φιλόχορος αναγκάστηκε αργότερα να γράψει και μια επιτομή της. Επιτομή της Ατθίδος έγραψε επίσης και ο Ρωμαίος συγγραφέας Ασίνιος Πωλίων.[5]
• Προς την Δήμωνος Ατθίδα ή Προς Δήμωνα αντιγραφή, όπου ο Φιλόχορος επιχειρούσε να ανασκευάσει τα, κατ' αυτόν, λάθη του προγενεστέρου του ατθιδογράφου Δήμωνος.
• Περί των εν Αθήνησιν αρξάντων από Σωκρατίδου και μέχρι Απολλόδωρου. (Ο Σωκρατίδης ήταν άρχοντας το 374 π.Χ. και ο Απολλόδωρος το 319 π.Χ.)
• Ολυμπιάδες εν βιβλίοις β΄. Ο Φιλόχορος δεν χρησιμοποιούσε τις Ολυμπιάδες ως σημείο αναφοράς, αλλά τα ονόματα των διαδοχικών αρχόντων της Αθήνας. Πιθανώς να έγραψε το παραπάνω έργο επηρεασμένος από τον Τίμαιο τον Ταυρομενίτη (ο οποίος αντιπαραβάλλοντας τους καταλόγους των αρχόντων των διαφόρων ελληνικών πόλεων με τους καταλόγους των Ολυμπιονικών εισήγαγε για πρώτη φορά ένα πανελλήνιο σύστημα χρονολόγησης με βάση τις Ολυμπιάδες).
• Περί της τετραπόλεως. Πρόκειται για την Ιωνική Τετράπολη της Αττικής που απάρτιζαν οι πόλεις Οινόη, Μαραθών, Προβάλινθος και Τρικόρινθος.
• Επιγράμματα αττικά, μια συλλογή των επιγραφών της Αττικής.
• Ηπειρωτικά.
• Δηλιακά.
• Περί των Αθήνησιν αγώνων βιβλία ιζ΄.
• Περί εορτών.
• Περί ημερών (καταγραφή των ιερών ημερών της Αττικής).
• Περί θυσιών.
• Περί μαντικής, συλλογή παλαιότερων χρησμών και παρουσίαση των διαφόρων τεχνικών μαντείας.
(Το Περί συμβόλων που αναφέρει η Σούδα ως ξεχωριστό έργο ήταν πιθανότατα ένα κεφάλαιο του Περί μαντικής.)
• Περί καθαρμών.
• Περί μυστηρίων των Αθήνησι.
• Περί Αλκμάνος.
• Περί των Σοφοκλέους μύθων βιβλία ε΄.
• Περί Ευριπίδου· βιογραφία του Ευριπίδη και υπεράσπισή του ενάντια στις κατηγορίες που του προσάπτονταν.
• Συναγωγή ηρωίδων, ήτοι Πυθαγορείων γυναικών. Περιελάμβανε (μάλλον) τις βιογραφίες επιφανών Πυθαγόρειων γυναικών, όπως της Θεανούς και της Μελίσσας.
• Η προς Άλυτον επιστολή, όπου αναφερόταν θέματα λατρείας.
• Επιτομή της Διονυσίου πραγματείας περί ιερών. (Δεν είναι γνωστό ποιος ήταν αυτός ο Διονύσιος)
• Σαλαμίνος κτίσις.
Κριτική του έργου του
Ο Φιλόχορος ήταν ευσυνείδητος και επιμελής συγγραφέας. Έδινε μεγάλη σημασία στις χρονολογίες και το ύφος του ήταν σαφές και λιτό. Τα έργα του εκτιμήθηκαν καθ' όλη την αρχαιότητα και αναφέρονται συχνά από μεταγενέστερους ιστορικούς, λεξικογράφους και σχολιαστές (όπως ο Πλούταρχος, ο Αθήναιος,ο Στράβων, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Αρποκρατίων, ο Στέφανος ο Βυζάντιος, ο Ζηνόβιος, ο Ησύχιος, ο Ευσέβιος, το Λεξικό του Φωτίου, το Μέγα Ετυμολογικόν, ο Ιωάννης Μαλάλας, ο Τερτυλλιανός, ο Λατίνος μυθογράφος Φουλγέντιος και πολλοί άλλοι).Σώθηκαν πάνω από διακόσια αποσπάσματα, τα περισσότερα από την Ατθίδα.[6]
Σημειώσεις
1. Λεξικό Σουίδα (Σούδα), λήμμα: "Φιλόχορος".2. W. Smith, A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1859), "Philochorus", τόμος III, σελ. 299.
3. Γεώργιος Σύγκελλος, Εκλογή χρονογραφίας, σελ. 309.
4. Πλούταρχος, Βίοι παράλληλοι, Θησεύς, 16.1, 19.2, 19.3.
5. Λεξικόν Σουίδα, λήμμα: "Πωλίων ο Ασίνιος".
6. K. Müller, Fragmenta historicorum Grecorum (Αποσπάσματα Ελλήνων ιστορικών), "Philochori Fragmenta", τόμος I, σελ. 384-417.
• Atthis fragments (αποσπάσματα από την Ατθίδα σε αγγλική μετάφραση).
(Το άρθρο αναρτήθηκε από τον υπογράφοντα και στην ελληνική Βικιπαίδεια)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου