Η Αιθιοπίς, ένα από τα αρχαιότερα έπη του τρωικού κύκλου, αποτελούνταν από πέντε βιβλία και αποδιδόταν στον ποιητή του 7ου π.Χ. αιώνα Αρκτίνο τον Μιλήσιο.
Η υπόθεση του, όπως μας την παραδίδει η Χρηστομάθεια, είχε ως εξής:
• Η Πενθεσίλεια, η βασίλισσα των Αμαζόνων καταφθάνει με το στρατό της στο Ίλιον για να βοηθήσει τους Τρώες, αλλά σκοτώνεται μονομαχώντας με τον Αχιλλέα. Αυτός θαμπωμένος από την ομορφιά της, καθώς τη βλέπει να πεθαίνει, την ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Όμως, ο Θερσίτης (γνωστός ήδη από την Ιλιάδα για την αθυροστομία και τον κακότροπο χαρακτήρα του) τον ειρωνεύεται, και ο Αχιλλέας εξοργισμένος τον σκοτώνει γρονθοκοπώντας τον. Το γεγονός προκαλεί αναστάτωση στο στράτευμα και ο Αχιλλέας αναχωρεί για τη Λέσβο, όπου τελικά εξαγνίζεται από τον Οδυσσέα για το φόνο του συμπολεμιστή του με θυσίες στην απολλώνεια τριάδα (Λητώ, Απόλλωνα, Άρτεμη)· έπειτα επιστρέφει στην Τροία.
• Εκεί εν τω μεταξύ έχει καταφθάσει ο Μέμνων, ο βασιλιάς των Αιθιόπων, σύμμαχος και αυτός των Τρώων. Φορώντας ηφαιστότευκτη πανοπλία επιτίθεται κατά των Αχαιών και φονεύει τον πιο αγαπητό φίλο του Αχιλλέα (μετά τον Πάτροκλο), τον Αντίλοχο. Ο Αχιλλέας εκδικείται το θάνατο του φίλου του σκοτώνοντας με τη σειρά του τον Μέμνονα, (στον οποίο ο Δίας, μετά από παράκληση της μητέρας του, της Ηούς, θα προσφέρει αθανασία).
• Παρασυρμένος από την οργή του κυνηγά τους Τρώες μέχρι τα τείχη της πόλης, αλλά εκεί, κοντά στις Σκαιές Πύλες, πληγώνεται θανάσιμα από το βέλος που εκτοξεύει εύστοχα εναντίον του ο Πάρις με την βοήθεια του Απόλλωνα. Μετά από σκληρό και αμφίρροπο αγώνα, ο Αίας και ο Οδυσσέας κατορθώνουν να περισώσουν τη σωρό του ήρωα και να τη μεταφέρουν στο στρατόπεδο τους.
• Οι Αχαιοί αφού κηδεύουν πρώτα τον Αντίλοχο, ετοιμάζουν την νεκρική πυρά και για τον Αχιλλέα. Η Θέτις όμως, που έχει καταφθάσει μαζί με τι Μούσες και τις αδελφές της θρηνώντας το παιδί της, δεν θ' αφήσει να καεί το σώμα του Αχιλλέα. Τον αρπάζει ξαφνικά από την πυρά και τον μεταφέρει στη Λευκή νήσο, τη νήσο των Μακάρων.
• Η "Αιθιοπίδα", σύμφωνα πάντα με τη Χρηστομάθεια του Πρόκλου, τελείωνε με τους επιτάφιους αγώνες που γινόταν προς τιμήν των νεκρών ηρώων και τη φιλονικία Αίαντος και Οδυσσέως για το ποιος είναι πιο άξιος να πάρει τα όπλα του Αχιλλέα.[1] Τη διήγηση των γεγονότων του πολέμου συνέχιζαν τα επόμενα έπη του τρωικού κύκλου, η Μικρά Ιλιάς και η Ιλίου Πέρσις.
Σύμφωνα με άγνωστο σχολιαστή η Ιλιάδα δεν τελείωνε με το στίχο που γνωρίζουμε από τα βυζαντινά χειρόγραφα ("έτσι εκείνοι φρόντιζαν για την ταφή του Έκτορα που δάμαζε τα άλογα")[3], αλλά με τους στίχους·
έτσι εκείνοι φρόντιζαν για τη ταφή του Έκτορα· έφθασε τότε η Αμαζόνα,
η κόρη του μεγαλόψυχου και ανδροφόνου Άρη.
[ὥς oἵ γ᾿ ἀμφίεπον τάφον Ἕκτορος· ἧλθε δ᾿ Ἀμαζών,
Ἄρηος θυγάτηρ μεγαλήτορος ἀδροφόνοιο.]
Το περιεχόμενο της "Αιθιοπίδος"
Σύμφωνα με τη Χρηστομάθεια του Πρόκλου το έπος του Αρκτίνου συνέχιζε τη διήγηση της Ιλιάδος, διηγείτο δηλαδή τα γεγονότα του τρωικού πολέμου που συνέβησαν μετά το θάνατο και την ταφή του Έκτορα. |
| Ο Αχιλλέας σκοτώνει την Πενθεσίλεια |
Η υπόθεση του, όπως μας την παραδίδει η Χρηστομάθεια, είχε ως εξής:
• Η Πενθεσίλεια, η βασίλισσα των Αμαζόνων καταφθάνει με το στρατό της στο Ίλιον για να βοηθήσει τους Τρώες, αλλά σκοτώνεται μονομαχώντας με τον Αχιλλέα. Αυτός θαμπωμένος από την ομορφιά της, καθώς τη βλέπει να πεθαίνει, την ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Όμως, ο Θερσίτης (γνωστός ήδη από την Ιλιάδα για την αθυροστομία και τον κακότροπο χαρακτήρα του) τον ειρωνεύεται, και ο Αχιλλέας εξοργισμένος τον σκοτώνει γρονθοκοπώντας τον. Το γεγονός προκαλεί αναστάτωση στο στράτευμα και ο Αχιλλέας αναχωρεί για τη Λέσβο, όπου τελικά εξαγνίζεται από τον Οδυσσέα για το φόνο του συμπολεμιστή του με θυσίες στην απολλώνεια τριάδα (Λητώ, Απόλλωνα, Άρτεμη)· έπειτα επιστρέφει στην Τροία.
• Εκεί εν τω μεταξύ έχει καταφθάσει ο Μέμνων, ο βασιλιάς των Αιθιόπων, σύμμαχος και αυτός των Τρώων. Φορώντας ηφαιστότευκτη πανοπλία επιτίθεται κατά των Αχαιών και φονεύει τον πιο αγαπητό φίλο του Αχιλλέα (μετά τον Πάτροκλο), τον Αντίλοχο. Ο Αχιλλέας εκδικείται το θάνατο του φίλου του σκοτώνοντας με τη σειρά του τον Μέμνονα, (στον οποίο ο Δίας, μετά από παράκληση της μητέρας του, της Ηούς, θα προσφέρει αθανασία).
 |
| Ο Μέμνων αμφορέας αρχαϊκής εποχής |
• Οι Αχαιοί αφού κηδεύουν πρώτα τον Αντίλοχο, ετοιμάζουν την νεκρική πυρά και για τον Αχιλλέα. Η Θέτις όμως, που έχει καταφθάσει μαζί με τι Μούσες και τις αδελφές της θρηνώντας το παιδί της, δεν θ' αφήσει να καεί το σώμα του Αχιλλέα. Τον αρπάζει ξαφνικά από την πυρά και τον μεταφέρει στη Λευκή νήσο, τη νήσο των Μακάρων.
• Η "Αιθιοπίδα", σύμφωνα πάντα με τη Χρηστομάθεια του Πρόκλου, τελείωνε με τους επιτάφιους αγώνες που γινόταν προς τιμήν των νεκρών ηρώων και τη φιλονικία Αίαντος και Οδυσσέως για το ποιος είναι πιο άξιος να πάρει τα όπλα του Αχιλλέα.[1] Τη διήγηση των γεγονότων του πολέμου συνέχιζαν τα επόμενα έπη του τρωικού κύκλου, η Μικρά Ιλιάς και η Ιλίου Πέρσις.
Αποσπάσματα
Από την Αιθιοπίδα έχουν σωθεί ελάχιστα αποσπάσματα ή στίχοι (4-5 το πολύ)[2]. |
| "Αχιλλεύς και Πενθεσίλεια" Gaspare Landi (1756-1830) |
έτσι εκείνοι φρόντιζαν για τη ταφή του Έκτορα· έφθασε τότε η Αμαζόνα,
η κόρη του μεγαλόψυχου και ανδροφόνου Άρη.
[ὥς oἵ γ᾿ ἀμφίεπον τάφον Ἕκτορος· ἧλθε δ᾿ Ἀμαζών,
Ἄρηος θυγάτηρ μεγαλήτορος ἀδροφόνοιο.]
Χαρακτηριστικό των παραπάνω στίχων είναι ότι συνδέουν άμεσα την Ιλιάδα με το επόμενο έπος του τρωικού κύκλου, δηλαδή την Αιθιοπίδα.
Ορισμένοι σύγχρονοι μελετητές υποστηρίζουν ότι με τους παραπάνω στίχους (ή μια παραλλαγή τους που διαβάζουμε σε κάποιο πάπυρο του 1ου μ.Χ. αιώνα) άρχιζε στην πραγματικότητα η Αιθιοπίδα -υπόθεση που όμως δεν είναι γενικά αποδεκτή ούτε μαρτυρείται από κάποια αρχαία πηγή.
"Μεμνονίς"
Αν και η Αιθιοπίδα θεωρείται από τους μελετητές νεότερη από την Ιλιάδα, οι πηγές της φαίνεται πως ήταν αρχαιότερες των ομηρικών επών. Ορισμένοι εικάζουν ότι οι διηγήσεις για τον Μέμνονα προέρχονται από ένα πολύ παλιό προϊλιδιακό έπος, για το οποίο δεν υπάρχουν βέβαια γραπτές μαρτυρίες, και στο οποίο έδωσαν το υποθετικό όνομα "Μεμνονίς". Από το έπος αυτό φαίνεται πως άντλησε στοιχεία ή μοτίβα και ο ίδιος ο Όμηρος και τα ενέταξε προσαρμόζοντάς τα στις διηγήσεις της Ιλιάδας.[4]Χρήστος Μπελόπουλος
Σημειώσεις
 |
| Αμαζονομαχία ανάγλυφη παράσταση σε σαρκοφάγο ελληνορωμαϊκής εποχής |
2. Ομηρικά - Επικός κύκλος, "Αιθιοπίς" (αρχ. κείμενο και μετάφραση), σελ. 103-107, εκδ. Κάκτος, 2005.
• M. West, Greek epic fragments: From the seventh to the fifth enturies BC, "Aethiopis", p. 108-114, Loeb, 2003.
3. F. Montanari, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, σελ. 109, εκδ.USP, 2010.
4. A. Lesky, Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, σελ. 51, εκδ. Κυριακίδη, 2011.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου